Kapelaan Mychal Judge

Foto: © Shannon Stapleton, Reuters

Iedere keer als de datum 09/11 nadert, denk ik terug aan deze dag. Ik ben dan fotoredacteur bij het Utrechts Nieuwsblad, die de komende nacht nog een extra bijlage over de aanslag zal gaan maken. Al snel na de eerste aanval komen de beelden via de ‘wire’ op de redactie binnen. In mijn herinnering lijken het er tienduizenden. In een lade thuis ligt die extra editie nog. Na vijftien jaar vergeeld en gekreukeld. Krantenpapier heeft geen eeuwig leven. De dag van 11 september wel.

Dan zie ik de foto terug die ik als een van eerste selecteer voor de extra krant die de morgen daarop zal verschijnen: een man wordt door een aantal hulpverleners over het puin gedragen. Wie het slachtoffer is, dat weet ik niet. Ik vind het een goede nieuwsfoto. Ik weet niet dat hij dood is, hij zit in een stoel. Doden draag je op een brancard, niet in een stoel. En waarom zou je een dode met vijf man dragen? Het bijschrift in de krant meldt: ‘Reddingswerkers slepen een man weg van het World Trade Center, na hem uit het gebouw te hebben bevrijd’.

Na twaalf jaar besluit ik deze foto te gaan zoeken op het internet. Dan ontdek je allerlei verhalen achter deze foto, die ik de dag van de ramp niet kan vermoeden. Verhalen die de foto nog interessanter maken, dan hij op het eerste gezicht al is.

De man in de stoel is de eerste officieel geregistreerde dode van 09/11, nummer 0001: Kapelaan Mychal F. Judge van de New Yorkse brandweer. Hij is in het harnas gestorven in de lobby van de noordelijke toren, toen hij werd getroffen door vallend puin van de andere toren, terwijl hij de laatste sacramenten gaf aan zwaar gewonden. Hij krijgt die ‘eer’ omdat hij het eerste slachtoffer is die door een arts officieel dood verklaard wordt. Natuurlijk, de passagiers van de vliegtuigen en direct getroffenen in het gebouw zijn hem voorgegaan.

Er zijn laatste bewegende beelden van hem te zien op Youtube: in een 26 seconden durend filmpje, loopt hij zichtbaar vertwijfeld door de lobby de noordelijke toren. Met z’n helm op met de tekst ‘Chaplain’, biddend, niet wetend waar te beginnen. Die helm zal later door Paus Johannes Paulus II gezegend worden.

Judge (1933) is een van oorsprong Franciscaner broeder van Ierse afkomst, die zich op allerlei terreinen inzet voor de zwakken van de samenleving: de daklozen, alcoholisten, immigranten, mensen met aids. Als het om rampen gaat: in 1996 verleent hij de nabestaanden van de vliegramp van vlucht 800 naar Parijs (Trans World Airlines) geestelijke bijstand. In 2000 krijgt hij de Ierse nationaliteit vanwege zijn inzet voor de vrede. Judge is bij zijn leven al een bekende New Yorker, een soort ‘heilige’. Na zijn dood krijgt zijn naam bijna mythische proporties. Op een manier zoals alleen Amerikanen dat kunnen, met veel drama en kitsch. Postuum krijgt hij talloze onderscheidingen, zelfs een straat in New York wordt naar hem vernoemd.

Terug naar de foto, daar is het uiteindelijk allemaal om begonnen. Het is een symbolische foto voor 09/11 van een toevallig samenwerkend collectief te midden van de totale chaos. Brandweerman Christian Waugh, die twee weken na 11 september met pensioen zal gaan, William Cosgrove van de verkeerspolitie van Manhattan, brandweerman Zachary Vause, Kevin Allen van de dienst burgerbescherming en tenslotte de ‘toevallige’ passant John Maguire (blauw hemd en de enige met schone kleren), werknemer van Goldman Sachs. Hij is zojuist van Wall Street aan komen lopen. Alle vijf actief deelnemend aan de foto. Alle deelnemers de overleden Judge dragend, de inspanning is van het gezicht te lezen. Prachtige vorm, zeldzaam mooi bij zo’n nieuwsfoto. Fotograaf James Nachtwey heeft overigens van net niet dezelfde plek een bijna identieke foto gemaakt. Maar die is minder compact. Omdat Nachtwey teveel context in de foto wilde aanbrengen. Die context was niet nodig, want alle foto’s van die dag hadden al genoeg samenhang. Al zag je maar een enkele stofdeeltje van de gebouwen. Je wist dat het om 09/11 ging.

De foto is om nog één reden misschien wel iconisch: omdat we het beeld al kennen, omdat het op een andere manier in ons collectieve onderbewustzijn gegriefd is: de foto lijkt op een klassieke kruisafname, of die nu van Rubens, Rafaël of wie dan ook is. Vele kunstenaars hebben de kruisafname geschilderd. We kennen het beeld dus al.

 

Uiteindelijk heeft deze foto maar op één andere voorpagina gestaan, voor zover ik heb kunnen achterhalen. Dat is op de Boston Globe geweest en dan nog alleen maar als tweede foto. Ondergesneeuwd en vele malen overtroffen door de nieuwswaarde van de ineenstortende WTC-torens op al die andere voorpagina’s. Vandaag staat hij vijftien jaar na dato, bij mij op pagina 1.